Bầu cử tại Quận Cam 2016 Chính trị và những cuộc bầu cử đáng chú ý trong năm

Năm 2016 là năm có những chuyện bầu cử sôi nổi. Dĩ nhiên chức vụ lớn nhất sẽ là tổng thống. Nhưng vì là năm bầu cử tổng thống, số cử tri tham gia bỏ phiếu sẽ đông hơn những năm bầu cử giữa nhiệm kỳ tổng thống cho nên sẽ có ảnh hưởng nhiều trực tiếp hay gián tiếp đến các cuộc bầu cử ở cấp địa phương. Tại riêng quận Cam vùng Nam California, nơi có cộng đồng người Mỹ gốc Việt lớn nhất tại hải ngoại, sẽ có nhiều cuộc bầu cử vào các chức vụ có liên hệ đến sinh hoạt cư dân Việt. Trong dịp đầu năm, người viết xin lướt qua tình hình bầu cử các chức vụ sẽ xảy ra sôi nổi tại quận Cam trong năm nay.

Đảng Cộng Hòa vẫn nắm ưu thế chính trị tại Quận Cam

Mặc dù suốt hơn hai thập niên qua, đảng Cộng Hòa bị ghi nhận có sự sút giảm trong vấn đề ghi danh cử tri cho đảng nhưng đảng này vẫn nắm quyền chính trị áp đảo tại quận Cam. Hầu hết các chức vụ dân cử quận Cam từ cấp Quận (County) trở lên đều những vị đa số thuộc đảng Cộng Hòa. Hội đồng giám sát viên quận Cam đều cả 5 vị thuộc đảng Cộng Hòa, mặc dù các chức vụ giám sát viên không bị ràng buộc bởi điều kiện do đảng tiến cử.

Hai năm trước, mùa bầu cử 2014, đảng Cộng Hòa tại quận Cam chiến thắng lớn. Nhưng các nhà phân tích chính trị không tin chắc rằng trong năm 2016 này, đảng Cộng Hòa có thể tiếp tục những chiến thắng vẻ vang dù chỉ là các chức vụ ở cấp địa phương như thế. Sự tham gia quá tiêu cực của cử tri đảng Dân Chủ và khối cử tri người Mỹ gốc La Tinh hồi năm 2014, giúp cho đảng Cộng Hòa chiến thắng. Nhưng nhìn lại trước đó, bầu cử năm 2012 khi có bầu cử tổng thống, thì đảng Cộng Hòa tại quận Cam cũng đã bị mất vài ghế dân cử cấp tiểu bang.

Quận Cam vẫn có khuynh hướng chính trị bảo thủ. Cho dù các cộng đồng di dân như gốc Việt, gốc Hàn, gốc Hoa, hay gốc La Tinh đang phát triển dân số nhanh chóng. Nhưng cư dân vẫn chịu ảnh hưởng các quan điểm bảo thủ của truyền thống chính trị quận Cam. Vì thế, đảng Cộng Hòa vốn là một đảng của khuynh hướng bảo thủ, vẫn có thắng lợi nhiều. Kể cả các chính trị gia của đảng Dân Chủ tại quận Cam cũng thường có nhiều khuynh hướng bảo thủ hơn là khuynh hướng cấp tiến chung thường thấy ở đảng này.

Năm 2016 nhìn chung, có lẽ đảng Cộng Hòa vẫn tiếp tục nắm ưu thế chính trị tại quận Cam. Sẽ có một vài ghế dân cử tiểu bang, như dân biểu hay thượng nghị sĩ mà đảng Cộng Hòa đang nắm giữ, gặp thử thách rất khó khăn. Cử tri da trắng bảo thủ của đảng Cộng Hòa sẽ đi bỏ phiếu đông cho ứng cử viên tổng thống của đảng (vì có lẽ ứng cử viên tổng thống đảng Cộng Hòa sẽ là một người khuynh hướng chính trị bảo thủ nặng ký). Nhưng điều đó sẽ là lý do khích động sự tham gia bỏ phiếu của các khối cử tri đang bất mãn với khuynh hướng chính trị bảo thủ của đảng Cộng Hòa, như là khối cử tri người Mỹ gốc La Tinh trong chủ đề di dân.

Cử tri gốc Việt không còn mặn mòi với Đảng Cộng Hòa

Nhưng cử tri ghi danh với đảng Cộng Hòa tại quận Cam bị sút giảm trong 25 năm qua, kể từ thời hậu Ronald Reagan. Kể cả thành phần cử tri người Mỹ gốc Việt khoãng ba thập niên trước, đại đa số ghi danh với đảng Cộng Hòa, ngày nay cũng không mặn mòi với đảng này nữa. Các thế hệ trẻ sinh ra tại Mỹ đa số đều có khuynh hướng nghiêng với đảng Dân Chủ. Trong khi những người Việt đến định cư nước Mỹ từ sau 1990, lại có ý tự chọn mình là cử tri độc lập không muốn ghi danh với đảng nào hết.

Vào mùa hè năm 2014, cá nhân người viết, trong một công việc là điều hành một chiến dịch ghi danh cử tri cho tiểu bang California, ghi nhận có thêm khoãng 7,000 cử tri người Mỹ gốc Việt ghi danh tại quận Cam. Tuy rằng đa số ghi danh với đảng Cộng Hòa, nhưng đó là kết quả của một sự vận động hết sức cố tình, nhiều cố gắng từ các tình nguyện viên ghi danh trong mục tiêu ủng hộ cho ứng cử viên Janet Nguyễn lúc đó đang vận động tranh cử chức vụ thượng nghị sĩ tiểu bang. Chứ thật sự, khi tiếp xúc với các cử tri gốc Việt, đa số cử tri thật ra vẫn không hài lòng với chính sách đường lối của đảng Cộng Hòa, mà cũng không thích đảng Dân Chủ cho lắm. Họ không nghĩ là mình muốn chọn đảng phái nào, chỉ muốn làm cử tri độc lập bỏ phiếu tùy theo cá nhân ứng cử viên nhiều hơn. Sau khi bầu cử 2014 kết thúc, các cử tri gốc Việt nhiều người đã nạp phiếu thay đổi đảng phái, trở lại tình trạng cử tri độc lập.

Gần đây, đảng Cộng Hòa quận Cam với chủ ý tuyên truyền vận động cử tri gốc Việt, đã có buổi vinh danh cho các viên chức dân cử gốc Việt. Nhưng 10 vị viên chức dân cử gốc Việt này tuy ghi danh với đảng Cộng Hòa, nhưng đa số họ đã không cố ý muốn vận động cử tri gốc Việt cho đảng. Các viên chức dân cử gốc Việt cần ảnh hưởng chính trị và tiền bạc của đảng Cộng Hòa vốn rất mạnh tại quận Cam. Nhiều vị chưa bao giờ tham gia các sinh hoạt của đảng trước khi trở thành viên chức dân cử. Trong khuynh hướng quan điểm đối với các vấn đề (issues), nhiều vị hoàn toàn không chút gắn bó với đảng Cộng Hòa. Có những vị thích đi hai hàng, vừa bắt tay đảng Cộng Hòa vừa vỗ vai đảng Dân Chủ thân mật, họ biện mình rằng chức vụ của họ không phải là chức vụ do đảng nào tiến cử (chẳng hạn như nghị viên thành phố hay cả chức giám sát viên cấp quận). Những vị này, nếu tranh cử trong mùa bầu cử 2016 lần này, sẽ thấy họ đi hai hàng rõ ràng hơn khi họ cần “mị dân” kiếm phiếu của các khối cử tri. Họ chỉ vận động cho cá nhân mình hơn là vận động cho một chiến thắng chung cho liên danh của đảng.

Từ sau khi thời của Trần Thái Văn lãnh đạo thế lực chính trị (thường bị tố là "mafia chính trị cộng đồng"), thì không còn viên chức dân cử gốc Việt nào cố gắng vận động cho mục tiêu ghi danh cử với đảng Cộng Hòa nữa. Cho nên, đảng Cộng Hòa thực sự không còn ảnh hưởng mạnh mẽ với cộng đồng cử tri người Mỹ gốc Việt như hơn hai thập niên trước nữa. Cử tri gốc Việt bỏ phiếu cho các ứng cử viên gốc Việt hay các viên chức dân cử đương nhiệm gốc Việt, dù thuộc đảng Cộng Hòa, cũng không đồng nghĩa là họ ủng hộ đảng Cộng Hòa. Chưa chắc họ sẽ bỏ phiếu cho ứng cử viên khác của đảng Cộng Hòa, kể cả chức vụ tổng thống hay nghị sĩ, dân biểu cấp liên bang. Những nhà dân cử gốc Việt hiện nay cũng không hẳn có ảnh hưởng để lôi kéo phiếu cử tri gốc Việt bỏ phiếu cho đảng.

Nhưng chính tinh thần bỏ phiếu độc lập này, là điều hoàn toàn tốt có lợi cho cộng đồng. Không ngã nghiêng theo đảng nào, sẽ giúp cộng đồng gốc Việt một sức mạnh chính trị thu hút nhiều hơn với các đảng và các ứng cử viên.

Đảng Dân Chủ và cơ hội năm 2016

Không có gì ngạc nhiên khi các nhà lãnh đạo đảng Dân Chủ đang kỳ vọng vào năm 2016 là một năm đầy cơ hội, nhiều triển vọng giành lại quyền kiểm soát chính trị tại quốc hội liên bang, cũng như sẽ tiếp tục làm chủ Tòa Bạch Ốc. Đây là một năm đầy cơ hội tốt của đảng Dân Chủ. Cử tri đảng Dân Chủ tại quận Cam mỗi ngày một tăng nhanh, chỉ có điều là tuy vậy đảng này vẫn chưa lấy được quyền kiểm soát chính trị tại quận Cam.

Để có thể giành lấy quyền chính trị đa số tại quận Cam, một số cuộc tranh cử địa phương sẽ được đảng Dân Chủ đẩy mạnh sức giành lấy. Năm 2016, họ chắc chắn sẽ tiếp tục giữ lại các ghế dân biểu liên bang đang nắm giữ trong quận Cam, kể cả việc giữ lại chiếc ghế mà bà Loretta Sanchez đang rời bỏ. Đảng Dân Chủ cũng có hy vọng lấy một ghế dân biểu tiểu bang và một ghế nghị sĩ tiểu bang trong địa bàn khu vực quận Cam, cho dù hiện tại do đảng Cộng Hòa nắm. Đồng thời, ảnh hưởng đảng Dân Chủ có thể nắm lấy đa số tại ba hội đồng thành phố trong quận Cam.

Đối với khối cử tri gốc Việt, tuy giới trẻ nghiêng về đảng Dân Chủ, nhưng đảng này vẫn không có nhiều nỗ lực để vận động ghi danh các cử tri gốc Việt. Sự thiếu vắng các viên chức dân cử gốc Việt từ đảng Dân Chủ không giúp thuận lợi cho đảng này. May mắn là cử tri gốc Việt vẫn sẵn sàng chọn bỏ phiếu theo ứng cử viên hơn là theo đảng phái, khi trong quá khứ đã chứng minh cử tri gốc Việt sẵn sàng ủng hộ những vị đảng Dân Chủ như Loretta Sanchez, Lou Correa, Alan Lowenthal...

Các cuộc tranh cử đáng chú ý

Chúng ta chú ý đến những cuộc bầu cử tại quận Cam sẽ rất sôi nổi hay có liên hệ trực tiếp đến với cộng đồng Việt, như là:

Bầu Cử Sơ Bộ Tổng Thống - Quận Cam sẽ bày tỏ rỏ rệt hơn trong quan điểm chính trị của cử tri đảng Cộng Hòa, khi tháng 6 này họ quá khắc nghiệt với người tỵ nạn, quá hung hăng với vấn đề di dân bất hợp pháp? Hay sẽ chọn những người có khuynh hướng trung dung ôn hòa như Jeb Bush? Hay cho một người trẻ hơn, không quá cực đoan mà cũng không cấp tiến như Marco Rubio? Điều chắc chắn là cử tri đảng Cộng Hòa quận Cam phần đông đã quá chán nản với triều đại và chính sách của Barack Obama. Nhưng họ phải chọn một ứng cử viên có khả năng chiến thắng vào tháng 11.

Phía bên đảng Dân Chủ, có thể Hillary Clinton sẽ thắng tại quận Cam, cho dù cử tri da trắng đảng Dân Chủ ưa thích ông Bernie Sanders nhiều hơn.

Andrew Đỗ - Giám sát viên Quận Cam Địa Hạt 1.

Thượng Nghị Sĩ Liên Bang - Quận Cam chắn sẽ bỏ phiếu cho bà dân biểu liên bang Loretta Sanchez áp đảo bà bộ trưởng tư pháp tiểu bang Kamala Harris. Bà Sanchez sẽ được phiếu của cử tri gốc La Tinh, cử tri gốc Việt, cử tri Cộng Hòa da trắng có tinh thần bảo thủ ôn hòa hơn. Những khối cử tri này đủ tạo một chiến thắng đa số tại quận Cam, giúp bà Sanchez vào vòng tổng tuyển cử tháng 11. Bà có vài lần tuyên bố những điều gây xôn xao bất mãn từ các cộng đồng sắc dân người Mỹ da đỏ, người Hồi Giáo... nhưng Loretta Sanchez vẫn là một chính trị gia được lòng cử tri quận Cam.

Dân Biểu Liên Bang địa hạt 46 - Đảng Dân Chủ chắc chắn sẽ tiếp tục giữ ghế dân biểu liên bang địa hạt 46, cho dù bà Loretta Sanchez bỏ ghế này. Cả ba ứng cử viên hiện tại: cựu thượng nghị sĩ tiểu bang Lou Correa, cựu thượng nghị sĩ Joe Dunn, và thị trưởng Garden Grove Bảo Nguyễn đều là đảng Dân Chủ. Chắc chắn sẽ là một trong ba vị này thắng, bất kể đảng Cộng Hòa có ứng cử viên nào tham gia hay không. Nghị viên thành phố Anaheim Jordan Brandman đã bỏ cuộc. Bầu cử sơ bộ tháng 6 này sẽ chọn ra 2 vị có số phiếu cao nhất vào vòng chung kết khi bầu tổng tuyễn cử vào tháng 11.

Điều mà một số nhà chính trị đang ngờ vực, là có thể bà Loretta Sanchez rút lui ý định tranh cử thượng nghị sĩ liên bang vào phút chót khi thấy tình hình gây quỹ tài chính và cơ hội chiến thắng không sáng sủa, rồi quay trở về giữ ghế dân biểu liên bang cho chắc ăn. Lúc đó, nhiều cuộc tranh cử khác và bức tranh chính trị tại quận Cam sẽ thay đổi theo sự kiện phút cuối này.

Thượng Nghị Sĩ Tiểu Bang địa hạt 29 - Thượng nghị sĩ đương nhiệm Bob Huff sẽ mãn nhiệm và không thể tái tranh cử lần nữa.  Địa hạt này bao gồm thành phố Diamond Bar và khu vực phía bắc quận Cam ráp gianh với quận hạt Los Angeles, nhưng có đến 71% cử tri địa hạt này nằm trong vùng quận Cam. Cử tri Mỹ gốc Hoa và gốc Hàn Quốc khá đông, cho nên hai ứng cử viên chính thức hiện nay là người gốc Á Châu. Vị cựu thị trưởng thành phố Irvine ông Sukhee Kang của đảng Dân Chủ sẽ tranh với bà dân biểu tiểu bang Ling Ling Chang của đảng Cộng Hòa. Đảng Cộng Hòa chiếm ưu thế về số cử tri ghi danh tại địa hạt này. Trong khi ông Kang thì mới dọn vào cư ngụ tại địa hạt vào cuối năm 2015 mà thôi, nhưng đảng Dân Chủ quyết tâm giành ghế này để đổi bù lại ghế thượng nghị sĩ địa hạt 34 đã bị đảng Cộng Hòa lấy hồi năm 2014 (Janet Nguyễn).

Dân Biểu Tiểu Bang địa hạt 65 - Cựu dân biểu tiểu bang Sharon Quirk-Silva sau khi bị mất ghế năm 2014, nhất định lấy lại ghế này trong năm 2016. Cho nên lần nữa, bà sẽ tranh với dân biểu đương nhiệm Young Kim, người gốc Hàn Quốc. Tuy rằng bà Young Kim đã thắng vẻ vang trong năm 2014, nhưng năm đó cử tri dân chủ không đi bỏ phiếu nhiều, đồng thời bà Quirk-Silva tự tin vào kinh nghiệm đã có lần lật đổ người đương nhiệm hồi năm 2012, cũng là năm có sự kiện bầu cử tổng thống và cử tri Dân Chủ đi bỏ phiếu đông hơn. Địa hạt này có số cử tri Dân Chủ và Cộng Hòa gần như ngang nhau. Đảng Cộng Hòa cũng sẽ bỏ rất nhiều tiền để giúp bà Young Kim giữ ghế này. Bà Kim là cựu phụ tá của dân biểu liên bang Ed Royce, một nhân vật có quyền lực chính trị đáng kể tại quốc hội và với đảng CH tại quận Cam, quan hệ với các đại gia đảng Cộng Hòa rất rộng.

Dân Biểu Tiểu Bang địa hạt 55 - Địa hạt này do bà dân biểu Ling Ling Chang đương nhiệm, nhưng sẽ bỏ để tranh cử ghế nghị sĩ tiểu bang. Địa hạt này cũng giống như địa hạt thượng nghị sĩ tiểu bang 29 mà bà Ling Ling Chang ứng cử, bao gồm các thành phố thuộc 3 quận hạt Orange, Los Angeles, và San Bernadino, với thành phố Diamond Bar là trung tâm. Tuy nhiên 48% cử tri nằm trong phần quận Cam. Địa hạt này đa số cử tri là đảng Cộng Hòa, nên đảng này nắm ưu thế trong hy vọng chiến thắng. Các nghị viên Steve Tye của thành phố Diamond, nghị viên Ray Marquez của thành phố Chino Hills, và nghị viên Mike Spence của thành phố West Covina, và ủy viên học khu Walnut Valley Phillip Chen sẽ ra tranh cử.

Giám Sát Viên Quận Cam Địa Hạt 1 - Giám sát viên Andrew Đỗ đương nhiệm, nên có nhiều ưu thế để giữ lại ghế này. Chức vụ này sẽ bầu cử vào tháng 6, cho nhiệm kỳ trọn 4 năm. Địa hạt có nhiều cử tri gốc Việt, cho nên trừ phi có ứng cử viên gốc Việt nào nặng ký tham gia tranh cử, chứ ông Andrew Đỗ có hy vọng tiếp tục. Điều thú vị chỉ xảy ra nếu trường hợp bà Loretta Sanchez đổi ý không tranh cử thượng nghị sĩ liên bang mà quay trở về ghế dân biểu liên bang của mình vào giờ chót, nên ông Lou Correa cũng mất đi cơ hội ở ghế dân biểu liên bang. Lúc đó có thể ông Lou Correa lại tranh cử với Andrew Đỗ lần nữa, thì có phần gay cấn hơn. Vì là năm bầu cử tổng thống nên lực lượng cử tri gốc La Tinh và cử tri đảng Dân Chủ sẽ đi bỏ phiếu đông hơn lần bầu cử đặc biệt hồi tháng Giêng năm ngoái. Lần đó, Lou Correa chỉ thua có vài chục phiếu, nhưng lần này có nhiều cơ hội.  Trong bối cảnh mới này, có thể có thêm Bảo Nguyễn sẽ ra tranh cử vì không còn cơ hội cho chức dân biểu liên bang.

Andrew Đỗ dựa vào lực lượng cử tri gốc Việt, nên đứng ra bảo trợ việc tổ chức hội chợ Tết 2016 tại Miles Square Park giúp tổ chức Cộng Đồng Việt Nam Nam California làm hội chợ vô cửa miễn phí, lợi dụng một cơ hội tốt đông dân để vận động cho sự tái tranh cử của mình. Ngoài ra Andrew Đỗ cũng tạo được nhiều quan hệ tốt với các viên chức dân cử thành phố gốc Việt trong đảng Cộng Hòa, hy vọng họ không ra tranh cử đối chọi ông trong năm 2016 này.

Thị Trưởng và Hội Đồng Thành Phố Garden Grove - Bắt đầu từ năm 2016 này, hội đồng thành phố Garden Grove sẽ bầu cử 5 ghế nghị viên chia theo 5 khu vực thành phố. Như thế, mỗi nghị viên chỉ cần lo vận động trong khu vực địa bàn mình ứng cử. Chưa rõ địa hình các địa bàn này như thế nào. Nhưng nghị viên gốc Việt có lẽ vẫn sẽ chiếm 2 hay 3 ghế dễ dàng thôi. Đồng thời, chức vụ thị trưởng sẽ không do toàn thành phố bầu ra như trước đây. Thị trưởng sẽ do hội đồng thành phố chọn ra mỗi năm, có thể xoay vòng theo thâm niên nhiệm kỳ. Như vậy trong trường hợp Bảo Nguyễn không tranh cử các chức vụ khác hay thất bại ứng cử vào tháng 6 này, ông cũng phải chọn một khu vực để ứng cử nếu muốn quay lại thành phố Garden Grove. Hội đồng thành phố mới, sẽ bầu thị trưởng mới kể cả nếu có là Bảo Nguyễn lúc đó. Bảo Nguyễn không có đồng minh chính trị trong hội đồng thành phố, nên dù sẽ là chức vụ do các nghị viên thay nhau, thì nghị viên Chris Phan hay nghị viên Phát Bùi vẫn có nhiều cơ hội là thị trưởng mới sau 2016 (chú thích: Nghị viên Chris Phan sẽ mãn nhiệm và phải tái tranh cử theo phương thức bầu cử khu vực mới năm nay trong khi nghị viên Phát Bùi vẫn tiếp tục nhiệm kỳ đến 2018).

Thị Trưởng và Hội Đồng Thành Phố Westminster - Không bị thay đổi như Garden Grove, nhưng vấn đề là cử tri gốc Việt có đủ sức lấy hết đa số 3/5 về tay các dân cử gốc Việt hay không? Sức mạnh cử tri gốc Việt đủ ảnh hưởng các nghị viên thành phố này dù da trắng hay cộng đồng sắc dân khác, phải luôn lắng nghe và ủng hộ cộng đồng người Việt. Thị trưởng Trí Tạ nếu không chọn ghế dân cử nào khác hơn để tranh cử, thì ông sẽ vẫn dễ dàng tái đắc cử. Sẽ có 2 hay nhiều hơn các ứng cử viên gốc Việt lần nữa tranh cử tham gia hội đồng thành phố này, nhưng số đông ứng cử viên gốc Việt tranh nhau, chính là lý do đã khiến phe ta đã không đủ 3 người vào ngồi ở đây.

Tạm kết, sẽ có nhiều cuộc bầu cử khác đáng chú ý, nhưng tại quận Cam thì những cuộc bầu cử nêu trên là đáng chú ý nhất cho các nhà lãnh đạo chính trị của hai đảng Cộng Hòa và Dân Chủ, cho cử tri quận Cam, cũng như cho cử tri gốc Việt. Chuyện dài mùa bầu cử hứa hẹn nhiều chuyện sôi động, nóng bỏng để chúng ta bàn tán thêm, và người viết sẽ lạm bàn tiếp trong thời gian tới đây.

Hồ Văn Xuân Nhi